Türkiye’de Kopya Üretim Tarihinin Hikayesi

1955’ten 1995’e Türkiye’de üretim ortamını 80’li yıllarda dolaşımda olan nesneler aracılığıyla inceleyen ‘Tek ve Çok’ sergisi 6 Eylül’de Vasıf Kortun ve Meriç Öner’in sunumuyla SALT Galata’da açıldı.

Eşyanın üretimi ve dolaşımına yönelik, araştırma temelli bir sergi OLAN ‘Tek ve Çok’, Türkiye’de 1955-95 dönemini, adım adım gerçekleştirilen sanayileşme ve uzantısındaki tasfiyenin meydana getirdiği nesneler aracılığıyla ele alıyor. Sergi, dönemin üretim ortamını bağımsız hikâyelerle incelerken, toplumun erişimine açık maddi kültürün izinde araştırıyor.

‘Tek ve Çok’ sergisinin araştırma ve anlatımı, ‘özgün kopyalar’ kavramı etrafında yapılandırıldı. Montaj sanayisinin ilk yıllarından telifsiz taklitlerin cirit attığı günümüze, kopya olarak damgalananlar ekonomik ve entelektüel açılardan zan altında olsa da, bu sergide bu refleksten sıyrılarak Türkiye’deki üretim tarihine başka bir açıdan bakmayı öneriliyor. ‘Tek ve Çok’ kullanıcıları eşyayı başlı başına değerlendirmeye, koşullara özgü icatları teşhis etmeye ve hiçbir yeniliğin öncülsüz olmadığı dünyamızda bir öğrenme tavrı olarak kopyayı incelemeye davet ediyor.

Sergi ve paralel programlar, konunun kamuya açık katılımla tartışılabileceği çoklu platformlar olarak tasarlandı. Sergi süresince uzun soluklu bir öğrenci atölyesi biçiminde devam edecek olan araştırmanın sonuç ve yorumları içeriğe eklenecek. İzleyiciler, ev içi ürün çizimlerinin yer aldığı masada kendi özgün kopyalarını üretebilecek ve ürünlere dair bilgi ekleyebilecek. Ayrıca, serginin odak noktalarını irdeleyen konuşma ve film gösterimleri gerçekleştirilecek.

Bu sergi, SALT’ın üyesi olduğu Avrupa müzeler konfederasyonu L’Internationale’nin beş yıllık The Uses of Art – The Legacy of 1848 and 1989 [Sanat Kullanımları – 1848 ve 1989’un Mirası] programı kapsamında gerçekleştirilmektedir.

L’Internationale’nin beş yıllık The Uses of Art – The Legacy

Sergi Araştırma ekibi

Meriç Öner, Dilek Himam, İlhan Ozan, Cem Kaya, Ayşe Coşkun Orlandi, Asya Ece Uzmay, Emirhan Altuner, Merve Dokumacı, Özüm Yelkencioğlu.

Sergiye Katkıda bulunanlar

Ahmet Altekin, Atilla Argat, Hraç Aslanyan, Yahşi Baraz, Davut Beresi, Başak Gürsoy, Ali İhsan İlkbahar, Fatoş İnhan, Hüsnü Karagözoğlu, Sami Kariyo, Yıldırım Kaymal, Aytaç Kot, Jan Nahum, Adil Öztoprak, Baron von Plastik, Nalan Sakızlı, Hasan Subaşı, Arman Suciyan.

Adel, Arçelik, Bingo, Dalin, Evyap, Fatoş Oyuncakları, Ford Otosan, Gorbon Seramik, Hotiç, İGS, İnci Deri, İstanbul Oyuncak Müzesi, İzmir Ekonomi Üniversitesi Güzel Sanatlar ve Tasarım Fakültesi, Jumbo, Kelebek, Migros, Mudo, Oyak-Renault, Paşabahçe, Penti, Pınar, SEK, Selpak, TAMEK, Tofaş, Tofaş Bursa Anadolu Arabaları Müzesi, Ülker, Vakko.

Atölye: Çoklukta Tekillik 24 Eylül-12 Kasım

‘Tek ve Çok’ sergisi kapsamında hazırlanan Çoklukta Tekillik araştırma atölyesinde, seçili tasarım, kültür ve magazin dergilerindeki reklamlardan hareketle 1980’lerde Türkiye’yi şekillendiren maddi kültür tarihi görselleştirilecek. Üç yürütücü, 12 üniversite öğrencisi ve konuk uzmanlarla sergi mekânında gerçekleştirilecek olan atölyenin süreç ve sonuçları sergiye dâhil edilecek. Ayrıca, Tek ve Çok’ta sunulan T.C. Tarihçesi 1955-95 tablosuna nesne, kurum, olay ve yorumlar temelinde yapılacak eklemeler, serginin son haftası kamuya açık bir buluşmada tartışılacak.

”Sizce böyle bir veri görselleştirmesinin bize söyleyecekleri neler olur?”

Lisans ve yüksek lisans öğrencilerinin katılımına açık olan atölyenin yürütücülüğünü Sait Ali Köknar, Berkay Küçükbaşlar ve Murat Tülek yapacak. Katılım için yukarıdaki soruya dair en çok 250 kelimelik bir metin, öz geçmiş eşliğinde 12 Eylül Pazartesi saat 18.00’e kadar ‘yorumlama@saltonline.org’ adresine (konu: Çoklukta Tekillik atölye başvurusu) iletilmelidir. Başvuru sonuçları, 19 Eylül Pazartesi gün içerisinde SALT Online sosyal medya kanallarında duyurulacak.

12 Eylül, 18.00: Son başvuru tarihi

19 Eylül: Kabul duyurusu

24-25 Eylül / 8-9, 15-16, 22-23 Ekim / 5-6 Kasım: Araştırma ve yorumlama çalışmaları

1 Ekim: Teknik gezi

12 Kasım: Sonuç sunumu

Tek ve Çok Gösterimleri 21 Eylül-2 Kasım – SALT Galata, Oditoryum

CemKaya_Remix_Remake_Rip-Off_2014 SALT Galata’da gerçekleştirilecek olan bu gösterim programı, MOTÖR: Kopya Kültürü ve Popüler Türk Sineması (2014) belgeselinin yönetmeni Cem Kaya tarafından, ‘Tek ve Çok’ sergisinin özgün kopyalar teması çerçevesinde hazırlandı. Yeşilçam’ın genellikle “çakma” üretim ve fikir hırsızlığıyla suçlandığını belirten Kaya’ya göre, yakın zamana kadar telif yönetmelikleriyle ilgili yaptırımların uygulanmasındaki hukuki yetersizlikten dolayı, başkalarının filmlerini uyarlamak doğal bir hak olarak kabul edilmekteydi. Bu bakımdan Kaya’nın belgeseli, kendine mal etme durumunun bariz bir kabahat olarak mı görülmesi; yoksa mevcut bir kültür üretimini yeni bir bağlamda yorumlayarak farklı bir izleyici kitlesine sunmanın kendine özgü bir değer olarak mı anlaşılması gerektiğini sorguluyor.