Daha önce memleketimize müzecilik kavramını getiren, Şark kültürünü her daim koruyup fikren Batılılaşmayı savunan büyük adam Osman Hamdi Bey‘in meşhur eseri “Kaplumbağa Terbiyecisi” ve “Silah Taciri“ni anlatmaya çalışmıştım. Şimdi ise 1842’de doğup 1910’da aramızdan ayrılan ressamın “Türbe Ziyaretinde İki Genç Kız” adlı eserinden söz edeceğim. 1890 gibi bitirdiği tahmin edilen eserin ikinci versiyonu “Türbe Ziyaretinde İki Genç Kız II” de aynı yıl tamamlandı.
Birinci tabloya bakalım. Solda enlemesine yerleştirilmiş geniş lahitin başındaki beyaz sarıktan ötürü, bir padişahın yattığını tahmin ediyorum. Mavi desenli geniş bir tablanın üzerindeki lahit, işlemeli örtülere sarılmış. Lahitin bize doğru bakan en tarafında kırmızı bir seccade, üzerinde Kur’an yerleştirilmiş bir rahle var.
Sağda, lahitin baş tarafında iki kadın figürü görüyoruz. Her ikisi de sarı elbise giymiş figürlerden ön taraftaki diz çökmüş dua ederken arkadaki ayakta, başını sağa doğru eğmiş öylece duruyor. Ayakta duran figür, Osman Hamdi Bey‘in ikinci eşi Marie‘dir. Marie, ressamla evlenince adını ‘Naile‘ olarak değiştirdi ve çiftin dört çocuğu oldu. Osman Hamdi Bey, eserlerinde Batılı kadın figürü olarak hep Naile Hanım‘ı model aldı.
Öndeki dini bütün kadın figürüyle arkada, ayakta duran kadın, sanki birbirinin aynısı gibidir. Ressam, Allah sevgisinin kalpte olduğuna, bilhassa kadınların din baskısından kurtulması gerektiğine inanıyordu. Kadınların sanata, bilime açılarak dinini içinde yaşamasıyla gerçekleşecek olan Batılılaşma, bu eserde iki kadın figürünün içinde bulunduğu türbe kompozisyonuyla gösterilmiştir.
Osman Hamdi’nin bu eseri yaparken hocası Jean Leon Gerome‘den esinlendiği biliniyor. Osmanlı mimarisini detaylı bir şekilde resmeden Gerome‘den ilham alan Osman Hamdi‘nin üç adet yerleştirdiği halı, Vakıflar Genel Müdürlüğü‘nde yer alıyor. Ressamın fotoğraftan yardım alarak tamamladığı 76 x 111 cm‘lik tablo, özel bir koleksiyonda saklanıyor.
Resmin ikinci versiyonuna baktığımızda ilk gözümüze çarpan boyutları oluyor. 86 x 65 cm‘lik diklemesine boyanan tabloda lahitin yalnızca baş tarafı yapılmış. En tarafındaki rahle çizilmemiş ve sağ taraftaki kadınlar birbirine daha bitişik. Ön taraftaki kadının önünde duran rahlenin altındaki kırmızı halı, eserdeki farklı nesneler arasında.
Aysu Altaş
