Maddeci Sanata Karşı – Özkan Eroğlu yazdı.
Sanat kuşku yok ki maddeseldir ancak izleyende ya da dinleyendeki sonucu itibariyle tinsel bir boyuta ulaşamazsa da hiçbir anlam ifade etmez. Sanat için tıpkı yaşamdaki para konusunda olduğu gibi, madde konusunun sadece bir araç olduğunu fark etmek gerek. O nedenle 20. yüzyılın başında yüksek âlem düşüncesiyle yakından ilgilenen kimseler bunun böyle olduğunu görmüş ve konunun üzerine yoğun bir şekilde gitmişlerdir. Bunlardan iki isim de Rudolf Steiner ve Wassily Kandinsky’dir.
Onlardan bize yazılı kaynaklar geldiği için konuyla ilgili ne gibi düşüncelere sahipler, okuyup öğrenebiliyoruz, ancak bu durum sanatın var olmaya başladığı ilk zamanlardan beri söz konusu olan bir konu. Tinsel anlamda örneğin Mimar Sinan ruhsal boyutuyla ilgili bir sanat felsefesi kaleme almamış olabilir fakat her bir eseri, vurguladığım sanat felsefesi ayrıntılarıyla doludur; görüp, hissedebilenler için. Sanatın da ilk zamanlarından yazılı belge fazlaca gelmemesine karşın, sanat ve tin ilişkisini anlamış biri tarafından eldeki görsel verilerin değere ulaşmış olanları üzerinden her şey alımlanabilir. Bunun dışında ne varsa, insanı bir türlü tatmin etmez zaten. Ne sanatçı yaratıcı, ne de ortaya konan iş, eser olma kıvamına ulaşabilir.
Maddeci ve tinsel olanı iki soba olarak düşünün; maddeci sobaya yaklaştıkça sizi pişirmediğini sadece yaktığını, tinsel sobanın ise yaklaştıkça pişirdiğini fark edersiniz. Bundan, zihin ve akıl boyutları gereken seviyeye ulaşmış, beden ve kalp gözleri açık kimseler ne demek istediğimi anlayacaktır. Tabii ki sanata kendi terminolojisinden bakıp, görmelerde bulunmak, kişiyi en net sonuca götürecektir ancak dile getirdiğim arka plan yoksa, konuyla ilgili geçerli bir hükmünüz de ne yazık ki olmayacaktır. İster kuram, ister uygulamayla uğraşın, içi boş ve yavan üretimlere gidecek ve bundan kaçamayacaksınızdır. Mesele bu kadar nettir; anlayana, bilene, meseleyi kavrayabilene…
Gerekli ehliyete sahipseniz sanatta içi boş ile dolu olanı hemen anlar ve harekete geçersiniz. Harekete geçmiyor, ya da geçemiyorsanız dile getirdiğim noktada sıkıntı var demektir.
Öyleyse sanatta maddeci ve tinsel yaklaşımlar, sanatın nasıl algılandığı, üretildiği ve değerlendirildiği üzerine iki kutupsal düşünce şeklini temsil etmektedir; pozitif-negatif, vb gibi. Bu yaklaşımlar, sanatın özünü ve amacını yorumlamada birbirinden oldukça farklı bakış açıları sunmalarıyla da dikkat çeker. Maddeci olanın araç, tinsel olanın da amaç kılındığı takdirde işi sonuca sağlıklı şekilde götürebilmek mümkündür. Bunun nasıl olup olmayacağının da yukarıda vurguladıklarımla yakın ilgisi var!
Özkan Eroğlu
