Haiku, bir çok farklı kültürden şairi etkileyerek, dünya şiiri biçimini almış, Japon edebiyatı kökenli bir şiir türüdür.
En önemli haiku şairleri arasında; Matsuo Bashō (1644-1694), Yosa Buson (1716-1783), Kobayashi Issa (1763-1827) ve Masaoka Shiki (1867-1902) gösterilebilir. Bashō öğrencileriyle Haikai şiirini yenilemiş ve ona ciddi bir edebiyat saygınlığı kazandırmıştır. Shiki modern haiku’nun kurucusu sayılır. Japon haiku’ları çoğunlukla 5-7-5 ölçülü üçlü kelime öbeklerinden oluşup kelimeler sütun halinde yan yana sıralanır. Haiku’nun vazgeçilmez bir unsuru da somutluğu ve halihazıra olan bağlantısıdır.
Metinde her şey söylenmezken duygular nadiren isimlendirilir ve bunların şiirde yer alan somut şeyler ve bağlamdan çıkarılmaları lazım gelir. Geleneksel olarak 5-7-5 ölçüsü ile yazılan haiku, dünyadaki en kısa şiir biçimi olma özelliğine sahiptir.
Türkiye’de de haiku’nun yansımaları görülmektedir. Oktay Rıfat ve Melih Cevdet Anday ile birlikte ‘Garip Akımı’ nı oluşturan Orhan Veli Kanık haiku şiirinden etkilenen ünlü Türk şairimizdir. Günümüz şairlerinden İlhan Berk, Oruç Aruoba, Kadir Aydemir, gibi bir çok şair haiku şiir şeklini uygulamıştır. 10. Mainichi Haiku Yarışması, uluslararası katılım dalındaki büyük ödülü ise Türkiye’den katılan Yelda Karataş kazanmıştır.
10 HAİKU ÖRNEĞİ
1.
Fu-ru-i-ke ya
Ka-wa-zu to-bi-ko-mu
Mi-zu no o-to
Basho
Eski havuz ya
Kurbağa atlayıverir
Suyun sesi
BASHO
Çeviri: Oruç ARUOBA
2.
Gemliğe doğru
Denizi göreceksin
Sakın şaşırma
Orhan Veli KANIK
3.
Korkudan uykusuz
Sarı yapraklar-
Fırtına esecek diye.
Kadir AYDEMİR
4.
Ağaçlar
kulak kabartmışlar:
Dolunay’ı dinliyorlar.
Oruç ARUOBA
5.
sokak lambası
her gece yalnız kalır
yalnız ve aydınlık
TOIKU
6.
ay batıya uzanırken
doğuya kayıyor
gölgesi çiçeklerin
BUSON
7.
Ölüme ne kadar yakın
unutulmaz çocukluğumun
ağır çiçekli ıhlamur ağacı
Yelda KARATAŞ
8.
Uç böcek, uç böcek
diyorum
uçuyorlar.
Behçet NECATİGİL
9.
Sonbaharın geldiğini bilmeyen
Köpek yavrusu
bir buda’dır.
İlhan BERK
10.
Güm güm çalındı kapım-
Açtım baktım ki
Yalnızlığımmış
Cemal SÜREYA
*
Gonca Topkar
goncatopkar@gmail.com
www.hepsi10numara.com
