Objeden yansıyan ışınların ne kadar yoğunlukta ve şiddette aynanın üzerine düşeceğini belirleyen sisteme diyafram diyoruz. İngilizce’de Aperture (açıklık) olarak adlandırılır.
Diyaframın iki temel fonksiyonu vardır:
-Işığın yoğunluğunu kontrol eder.
-Alan derinliğini kontrol eder.
Değeri ise ‘F’ ile gösterilir. Peki nedir bu F? Nikon makinalarımızda A modu (diyafram öncelikli mod), Canon’da ise AV modu olarak karşımıza çıkar.
Diyaframı tıpkı bir göz gibi düşünebilirsiniz. Gözümüz kapalı ya da kısıksa, gözümüze o kadar az ışık girer. Gözümüz çok açık olursa, o kadar çok ışık girer. Açıklık ne kadar çoksa ortamdaki ışık o kadar çabuk toplanarak aynaya ulaşır.
Net Alan Derinliği
Diyaframın, objektiften geçerek filme etki eden ışık miktarının ayarlanması dışında ikinci bir görevi de, net alan derinliğini belirlemesidir. Net alan derinliği, netlik yapılmış yerin önünde ve arkasında oluşan net bölgedir. Ön plandaki en net nokta ile arka plandaki en net nokta arasındaki uzaklıktır.
Diyaframa Bağlı Olarak Net Alan Derinliğinin Değişmesi:
-Kısık diyaframda net alan derinliği artar.
-Açık diyaframda net alan derinliği azalır.
Fotoğrafçılıkta Diyafram Nedir? Ayarı Nasıl Yapılır?
Hangi Değerlerle Gösterilir?
f 1.0- f 1.2 – f1.4 – f1.8 – f2 – f2.8 – f4 – f5.6 – f8 – f11 – f16… gibi değerler alır. Her değer artışında makineye giren ışık miktarı bir önceki miktarın yarısına iner. Yani sayı büyüdükçe diyafram açıklığı azalır.
Fotoğrafı Nasıl Etkiler?
Diyafram sadece ışık miktarını ayarlamaz demiştik. Oluşan görüntüye doğrudan etki eder. Sensöre ne kadar az ışık düşerse, örneğin açık diyafram (küçük f değeri) odaklama yaptığımız bölge netken, geriye kalan alanların bulanık olmasına yol açar. Bu durum aynı zamanda fotoğraftaki konunuzun daha belirgin olmasını sağlar. Mesela, portre fotoğrafı çekerken arka planın detaylarını yok etmek, yüzde ki ifadeyi belirginleştirmek arka planı flulaştırız.
Bu durum alan derinliği olarak ifade edilir. Yani netlemiş olduğunuz konu diğer alanlardan tamamen ayrılır (objektifinizin özelliklerine ve konuya olan uzaklığınıza göre bu etki değişir). Tam tersi olarak fotoğrafınızda daha geniş bir alanın net çıkmasını istiyorsanız f değerini artırmamız (büyük f değeri) gerekecektir. (Örneğin manzara çekimlerinde).
Fotoğrafta diyafram ayarları:
- Diyafram alan derinliği değiştirilerek fotoğraftaki net alan miktarı değişir.
- Manzara çekiminde büyük f değer kullanılır.
- Fotoğrafı gizemli hale getirmek için küçük f değeri kullanılır.
- Işık yetersizliğinde diyafram değeri açılır.
Işığınızı ne kadar kullanmak istiyorsanız diyaframınızı ona göre ayarlamalısınız. Fotoğrafınıza derinliği veren diyafram aynı zamanda konunun etkisini de belirleyeceği için ideal bir şekilde ayarlanmalıdır. Doğru diyafram değerlerini daha iyi anlamanız için bol bol pratik yapmanızı öneriyorum.
Lensimizin sahip olduğu diyafram değerini nasıl okuruz ?
Fotoğrafta gördüğümüz 18-55 mm lensimizi ele alalım.
Lensimizi 18mm’de kullanırken kullanabileceğimiz en açık diyafram değeri f/3.5 ‘tur. Bu şu demektir. Bu lenste f/3.5 değerinden daha kısık diyafram değerlerini yani daha büyük f değerlerini kullanabilirsiniz. 135mm odak uzaklığında da kullanabileceğiniz en açık diyafram (en küçük f değeri) f/5.6′dır.
Şimdi de sabit diyafram değeri olan başka bir lensi inceleyelim.
Diyaframı f1.2 olan 50 mm’lik bu lenste ise odak uzaklığımız sabit olduğu için diyafram değerimiz de sabittir. Diyafram değeri oldukça açık olan bu lens ile çok başarılı portre fotoğrafları alabilirsiniz. Arka plan oldukça fazla flulaşacak ve fotoğrafta çok güzel bokehler elde edeceksiniz. Bokeh nedir diye soracak olanlar için ise, küçük bir açıklama yapmam gerekiyor. Bokeh; odak noktasının dışında kalan yerlerin net olmayan kısımların fotoğrafçının seçtiği objektif, kullandığı diyafram gibi ayarlar neticesinde fotoğrafta oluşan bulanıklık efektidir. Türkçede alan derinliği olarak bilinir. Yani yazının yukarısında da anlattığım gibi, alan derinliğidir. Ne kadar açık diyafram tercih ederseniz fotoğraflarınızda o kadar çok bokeh oluşur. Tabi bu söylediklerim alan derinliği sığ fotoğraflar çekmeyi sevenler için.
Enstantane konulu ilk yazımda iyi bir fotoğrafçının ışığı çok iyi kullanması gerektiğinden bahsetmiştim. Fotoğraf varoluşunu ışığa borçludur. Fotoğrafta ışık bu kadar önemli olduğuna göre diyafram da o derecede önemlidir. İşte bu yüzden diyafram fotoğrafçılıkta büyük öneme sahiptir. Işığınız bol olsun.
Özlem Dikel
