2015 Nobel Edebiyat Ödülü’nün sahibi belli oldu.

Ödülün sahibi, gazeteci kimliğiyle, Belaruslu kadın yazar Svetlana Aleksiyeviç oldu.

İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, ödülün veriliş gerekçesi olarak yazarın eserlerindeki çok sesliliğe atıfta bulundu. Akademi Başkanı Sara Danius, “Aleksiyeviç’in çalışmaları, zamanımızın ızdırap ve cesaretini anıtlaştırmaktadır” yorumunu yaptı.

Edebiyat dalında Nobel ödülü kazanan ilk gazeteci olan, haberi evde ütü yaparken öğrenen 67 yaşındaki  Aleksiyeviç, yaklaşık 972 bin dolarlık para ödülünü almaya da hak kazandı. Alexiyeviç bu ödülü kazanan ondördüncü kadın yazar.

Muhalif görüşleri nedeniyle yıllarca sürgün hayatı süren Aleksiyeviç, dünya çapında insan hikayelerini anlattığı gazeteci kimliğiyle biliniyor. Aleksiyeviç’in, Sovyetler Birliği dönemi ve dağılma sürecinde yaşanan trajedilerle ilgili eserlerde imzası var.

Aleksiyeviç’in Türkçede Bir Nükleer Felaketin Sözlü Tarihi – Çernobil’den Sesler (Aytaşı Yayınları – baskısı tükenmiş) ve Nazi İşgalinde Sovyet Kadınlar (Evrensel Basım Yayın) iki kitabı bulunuyor.

SVETLANA ALEKSİYEVİÇ KİMDİR?

Belaruslu yazar Svetlana Aleksiyeviç Ukrayna’nın Stanislav (1962’den sonra adı Ivano-Frankivsk olan yerleşim birimi) şehrinde 31 Mayıs 1948’de Belaruslu baba ve Ukraynalı bir annenin çocuğu olarak dünyaya geldi.

Çocukluğu Belarus’ta geçen yazar, Belarus Devlet Üniversitesi gazetecilik bölümünden 1972’de mezun oldu. Sonrasında bazı yerel gazetelerde çalıştıktan sonra, Minsk’te yayınlanan “Neman” isimli edebiyat dergisinin muhabiri oldu.

II. Dünya Savaşı, Sovyet-Afgan Savaşı, Çernobil faciası, SSCB’nin dağılması gibi dramatik olayları yaşayan araştırmacı gazeteci Svetlana Aleksiyeviç bu olaylara tanık olmuş kişilerle röportajlar yaptı.

Bu insanlardan dinlediklerinin izlerini yazdığı kitaplarda kolayca görmek mümkün. Svetlana Aleksiyeviç’in yazıları Lukaşenko rejimini rahatsız etti. 2000 yılında hakkında yasal kovuşturma başlatıldı. Ülkesini terk etmek zorunda kalan Aleksiyeviç hayatının sonraki 10 yıllık kısmını, kendisine kucak açan Paris, Gothenburg ve Berlin gibi şehirlerde siyasi sürgünde geçirdi. 2015 Nobel Edebiyat Ödülü sahibi Svetlana Aleksiyeviç 2011 yılında ülkesine dönerek, başkent Minsk’e yerleşti.

ÖNEMLİ ESERLERİ

Sovyet-Afgan Savaşı’nın ilk ağızdan anlatıldığı “Çinko Çocukları” ve Çernobil kazasının ele alındığı “Çernobil’den Sesleri” isimli kitapları Svetlana Aleksiyeviç’in en önemli eserleri olarak öne çıkıyor.

67 yaşındaki Svetlana Aleksiyeviç “Savaşın Kadınsı Olmayan Yüzü” isimli ilk kitabını 1985 yılında yazdı. Kitap, kısa sürede birçok baskı yaparak 2 milyondan fazla sattı. Romanda, II. Dünya Savaşı daha önce çok da ele alınmayan yönleriyle, bir kadının monologları şeklinde anlatılıyor.

“Son Tanıklar: Çocuksu Olmayan Öyküler” isimli kitabında savaş, kadın ve çocukların gözünden anlatılıyor. 1993 yılında SSCB’nin dağılması sonucunda umutsuzluğa kapılıp, intihara teşebbüs eden insanların öykülerinin anlatıldığı “Ölümle Efsunlananlar” isimli kitabını yayımladı.

Aleksiyeviç’in kitapları, aralarında Türkçenin de olduğu toplam 19 farklı dile çevrildi. 2015 Nobel Edebiyat Ödülü sahibi Svetlana Aleksiyeviç kitapların yanı sıra 21 belgeselin metnini hazırladı ve üç tiyatro oyununun senaryosunu yazdı.

ÖDÜLLERİ

Lettre Ulysses Award komitesi üyesi Aleksiyeviç pek çok ulusal ve uluslararası ödülün de sahibi:
– 1985 Nikolay Ostrovskiy Ödülü-SSCB
– 1985 Konstantin Fedin Ödülü-SSCB
– 1985 Komsomol Ödülü-SSCB
– 1996 Tucholsky-Preis (İsveç PEN)
– 1997 Andrei Sinyavsky Prize]
– 1998 Leipziger Book Prize on European Understanding
– 1998 Friedrich-Ebert-Stiftung-Preis
– 1999 Herder Prize
– 2005 National Book Critics Circle Award, Voices from Chernobyl
– 2007 Oxfam Novib/PEN Award
– 2011 Ryszard-Kapuściński-Preis (Polish)
– 2013 Peace Prize of the German Book Trade
– 2013 Prix Médicis essai, La Fin de l’homme rouge ou le temps du désenchantement
– 2014 Officier D’ordre Des Arts et Des Lettres De La Republique Francaise.